Groeiende kritiek op ‘gehaaste’ selectieprocedure corona-app – NRC

Groeiende kritiek op ‘gehaaste’ selectieprocedure corona-app
Technologie Er zijn nog zeven kandidaten over voor het maken van een corona-app. Maar experts zijn bezorgd over de privacy bij sommige ontwerpen, en vinden de selectieprocedure niet transparant.
Rik Wassens
17 april 2020 om 20:59
Leestijd 3 minuten

Luscii, ontwikkeld door het Amsterdamse ziekenhuis OLVG, is een van de 750 corona-apps die is ingediend bij het ministerie van VWS.
Foto REMKO DE WAAL/ANP
Er komt steeds meer kritiek op de gehaaste zoektocht van het ministerie van Volksgezondheid naar een corona-app voor Nederland. Vrijdag werden zeven kandidaten bekend, na een afvalrace die een week geleden met 750 voorstellen begon.

Na de bekendmaking van de shortlist keerden meerdere privacy- en ICT-experts zich tegen het selectieproces van het ministerie van Volksgezondheid, dat in hun ogen te haastig en chaotisch verloopt. IT-specialist en privacy-expert Brenno de Winter, een van de 67 experts die het ministerie gaandeweg consulteerde, is teleurgesteld. „Ik vond de sfeer positief. De teleurstelling kwam aan het einde van de dag, bij de afsluitende sessie. Toen realiseerde ik me, o mijn god, jullie gaan doen waar je zin in hebt.”

De shortlist bevat volgens acht betrokken experts voorstellen die zij expliciet hadden afgekeurd. Terwijl apps die zij inschatten als kansrijk nu ontbreken, om onduidelijke redenen. De ‘gelegenheidscoalitie’ Veilig Tegen Corona – waar onder meer privacyorganisatie Bits of Freedom deel van uitmaakt – roept het ministerie „dwingend” op om terug naar de tekentafel te gaan. De Winter: „Het begint te rieken naar onbehoorlijk bestuur.”

De zeven geselecteerde voorstellen zijn ingediend door gevestigde IT-consultants (Accenture, Capgemini), of het zijn bestaande apps uit Singapore en België. Ook is er een initiatief uit Duitsland. Twee Nederlandse bedrijven dingen nu nog mee: het Amsterdamse softwarebedrijf DEUS – gespecialiseerd in kunstmatige intelligentie – en databedrijf DTACT.

‘Slechts twee apps veilig’
Volgens geraadpleegd expert Tom Demeyer van Waag, een onderzoeksinstiuut voor kunst, technologie en samenleving, keurden diverse experts het voorstel uit Singapore af. „Het voorstel van SIA-group bood geen enkele privacygaranties.” Slechts twee van de zeven voorstellen voldoen volgens hem aan de eisen van Veilig Tegen Corona. „Nog niet volledig. Maar die wil je dan een kans geven.”

Het ministerie maakte zelf de eerste schifting en legde uiteindelijk 63 voorstellen voor aan de experts, waarvan vooral de privacy-experts en informatici zich nu publiekelijk roeren. Ook epidemiologen en experts uit de gezondheidszorg zaten in de panels.

Onder de afvallers zaten veelbelovende inzendingen, zegt Demeyer en het is niet duidelijk waarom die niet geselecteerd werden. Bert Hubert van PowerDNS stuurde ook een concreet voorstel in en is teleurgesteld. „Ik wil ook niet al te veel zeuren, maar een inzending van Fox-IT en Intermax – de grootste medische hoster in Nederland – negeren, is ook wel bruut. Ik kreeg alleen maar een automatische ontvangstsbevestiging.”

Hoewel niet van alle zeven geselecteerde voorstellen duidelijk is waar het precies om gaat, lijken veel partijen Bluetooth te willen gebruiken om een logboek van recente contacten aan te leggen. Als een van die contacten besmet blijkt met het virus, ontvangen anderen die recent contact hebben gehad een waarschuwing.

Dat kan met een hoge mate van privacy, maar er zijn ook twijfels of de techniek goed genoeg werkt om de besmettingen na te trekken. Volgens De Winter was er weinig „ruimte of appreciatie” voor het temperen van de „hooggespannen verwachtingen” rond Bluetooth. „Het leek de hoogmis van het techno-optimsime.”

De belangrijkste vraag, over de noodzaak en de potentiële effectiviteit van de apps, stond volgens Demeyer niet ter discussie. „De hele wereld bouwt op Bluetooth, waarvan de effectiviteit onbewezen is. Singapore stelt dat de app in feite geen oplossing is. En toch gaan wij hier met zijn allen Bluetooth-apps beoordelen.”

Rejo Zenger van Bits of Freedom noemde het selectieproces in een blogpost „gehaast en chaotisch”. „De vooraf bepaalde agenda was onbespreekbaar en procesvragen werden niet beantwoord. Heldere criteria ontbraken, en er was geen tijd om deze af te stemmen waardoor de beoordelingen sterk uiteenliepen.”

Appathon gaat door
Het ministerie van Volksgezondheid lijkt ondanks de kritiek op de selectie het proces door te zetten. Dit weekend moeten de zeven voorstellen zich presenteren tijdens een ‘appathon’ die zaterdag begint met elevator pitches.

Tijdens de appathon worden prototypen van de voorstellen digitaal aan het publiek voorgelegd, dat commentaar kan geven en vragen kan stellen. De broncode van de voorstellen wordt ook gecontroleerd. Experts van binnen en buiten de overheid kijken mee en stellen vragen. Maar een aantal van hen hebben inmiddels bedankt, zegt Demeyer: „Je wordt bijna als excuus gebruikt en daar passen we voor.” Zondag om 16.00 uur is de laatste demonstratie.

De hoop van de regering is dat de apps meer grip geven op de verspreiding van het virus, als de maatregelen na 28 april – eventueel – verlicht worden. Verbeterd, versneld contactonderzoek met een grotere capaciteit moet nieuwe uitbraken van Covid-19 in kaart brengen en isoleren, om zo te voorkomen dat de ziekenhuizen opnieuw overbezet dreigen te raken.

Hoewel haast geboden is, mag snelheid de zorgvuldigheid niet in de weg staan, schreef minister Hugo de Jonge (Volksgezondheid, CDA) eerder deze week in een brief aan de Tweede Kamer. „En net zo belangrijk: de inzet van digitale oplossingen moet noodzakelijk en zinvol zijn in de bestrijding van het Covid-19 virus.” Het ministerie van Volksgezondheid vulde vrijdagavond in een reactie aan dat niet iedere expert dezelfde voorstellen heeft gezien. „Het is dus mogelijk dat er initiatieven meedoen aan de appathon waar sommige experts niet achter staan. Zaterdag en zondag zal moeten blijken of deze initiatieven inderdaad niet voldoen en dus zullen afvallen.”

Ook de Tweede Kamer is kritisch over de corona-apps. Woensdag organiseert de kamer een hoorzitting over de corona-app en worden deskundigen naar hun mening gevraagd.

De Autoriteit Persoonsgegevens onderzoekt de zeven voorstellen om te zien of ze zich aan de privacywet houden. Maandag wordt het oordeel van de toezichthouder verwacht. De Winter verwacht dat het „niet heel erg feestelijk zal zijn”.

Een dag later, dinsdag 21 april, neemt het kabinet een besluit over hoe en óf er verder gegaan wordt met de apps. Demeyer hoopt dat de regering meer tijd neemt. „Probeer het niet in twee dagen dit helemaal uit de grond te stampen. Dat is veel te snel.”
— Lees op www.nrc.nl/nieuws/2020/04/17/greoiende-kritiek-op-gehaaste-selectieprocedure-corona-app-a3997130