Verouderingsexpert waarschuwt voor té intensief sporten: ‘Mensen zijn gemaakt om te scharrelen’

Veel trage dieren leven lang, zoals deze Seychellen­reuzenschildpad. Deze kan meer dan 200 jaar worden. Beeld Getty Images/iStockphoto
Als je lang wilt leven, kun je beter niet intensief sporten. ‘Als je kleine loden gewichtjes aan bijen hangt, slijten ze sneller en gaan ze eerder dood.’ Doe maar kalmpjes aan, leert het dierenleven ons.

Margreet Vermeulen20 september 2019, 13:44
Van hard werken is nog nooit iemand doodgegaan, zegt het spreekwoord. ‘Dat geloof ik dus niet meer’, zegt verouderingsexpert David van Bodegom (41) op weg naar zijn werkkamer op het kennisinstituut Leyden Academy. Voor zijn boek Het geheim van de schildpad onderzocht hij wat we kunnen leren van dieren over lang leven. Snoeihard werken en intensief sporten horen daar niet bij. ‘Als je kleine loden gewichtjes aan bijen hangt, slijten ze sneller en gaan ze eerder dood.’

Nederlanders gaan steeds bewuster om met de keuze voor bijvoorbeeld hun voeding, energieconsumptie en vakantiebestemming. Maar wist je dat je met de keuze van je bank óók een heel belangrijke stap naar een duurzamere wereld kunt zetten?
Van Bodegom hoort tot de stroming in de wetenschap die ouderdom beschouwt als een natuurlijk proces, niet als een ziekte. ‘Het is evident dat ouderdom geen ziekte is, want er zijn mensen van 70 die krekgezond zijn. Gezonder dan mensen van 40. Mensen die het een ziekte noemen, hopen dat ze het kunnen genezen. Die willen heel lang leven, die zijn bang voor de dood. Die hebben een ander probleem.’

Waarom vinden veel vooraanstaande wetenschappers ouderdom dan wel een ziekte?
‘Het is deels een strategische uitspraak, zou ik zeggen. Je hebt het zien gebeuren bij dementie. Toen dat de ziekte van Alzheimer werd genoemd, kwam er veel geld beschikbaar. Want een ziekte kun je genezen. Maar ik vind het maatschappelijk ongelukkig om alle ouderen weg te zetten als patiënten. Sommige ouderen zijn ziek, maar sommige jongeren zijn ook ziek. Laten we alleen zieke mensen patiënt noemen.’

Er wordt druk geëxperimenteerd in de hoop de menselijke levensduur op te rekken.
‘Ja, met muizen. Die krijgen dan stofjes toegediend om oude, kapotte cellen in het lichaam op te ruimen, de senescente cellen. Of ze geven oude muizen het bloed van jonge muizen. Andere wetenschappers denken weer dat het allemaal draait om het beperken van dna-schade. En ze hebben natuurlijk allemaal gelijk, maar ze schetsen stuk voor stuk een klein deeltje van het verouderingsproces. Als je één probleem oplost, kun je aan andere slijtageproblemen doodgaan. We hebben een wegwerplichaam met een biologische grens. We kunnen 122 worden, dat is bewezen. Maar dat record is sinds 1997 niet verbroken. Er zal heus nog weleens iemand 130 worden, maar we zitten dicht bij die biologische grens.’

U gelooft niet in een pil waarmee we allemaal 140 kunnen worden?
‘Nee. Bovendien is dat niet de uitdaging waar we voor staan in Nederland. Ik wil meer mensen de kans geven gezond 80 te worden. Er is een enorme gezondheidskloof in dit land. Hoogopgeleiden leven 7 jaar langer en bijna 20 jaar langer in goede gezondheid dan laagopgeleiden. Die halen vaker hun pensioen niet of niet in goede gezondheid, terwijl ze wel onze pensioenen betalen. Dus laten we beginnen met de ouderdomsziektes waarvan we weten hoe we die moeten voorkomen. Waarom zouden we miljarden steken in hightech-onderzoeken als je weet dat je met een paar wandelschoenen van enkele tientjes zoveel schade kan voorkomen. Dat is allang bewezen. Mensen die gezond leven gaan 10 jaar langer mee. Ik wil mijn carrière wijden aan het langer gezond houden van mensen. Aan het voorkómen van ouderdomskwalen als diabetes, hoge bloeddruk, hart- en vaatziekten en osteoporose.’

Met een langzame stofwisseling, zoals de bultrugwalvis heeft, slijt het lichaam minder snel. Beeld Getty Images/RooM RF
Wat kunnen we van dieren leren over lang leven en lang gezond blijven?
‘Veroudering is een opeenstapeling van schade. Schade van buiten zoals tabaksrook en uv-straling. Maar veel schade ontstaat van binnen in de chemische fabriek die ons lichaam is. Bij de omzetting van stofjes komen bijproducten vrij die schade aanrichten. Van dieren kunnen we leren dat de schade die je oploopt beïnvloedbaar is. Fruitvliegjes die in Brazilië leven bij 31 graden bereiken een maximale leeftijd van 29 dagen. Als je die beestjes bij 12 graden houdt, leven ze 247 dagen. De kou vertraagt hun stofwisseling en een trage stofwisseling leidt tot minder weefselschade, dna-schade en noem maar op. 

‘Dat geldt ook voor schelpdieren. De beekparelmossel in Spanje wordt 29 jaar. In Siberië gaan dezelfde dieren wel 200 jaar mee. In onderzoek in het LUMC in Leiden naar ouderen van 85 bleken de ouderen met een tragere schildklier langer te leven dan ouderen met een normale schildklier. Met een langzame stofwisseling slijt het lichaam minder snel. Veel langlevende diersoorten zijn traag, denk aan de walvis en de schildpad. Sommige diersoorten vertragen hun stofwisseling door een winterslaap te houden. Kleine knaagdieren die een winterslaap houden, leven anderhalf keer langer dan knaagdieren die dat niet doen. Het onderstreept maar weer eens het belang van slaap. Mensen die korter slapen slijten sneller en krijgen eerder ouderdomsziekten.’

Uit experimenten met dieren blijkt dat ze langer leven als je ze op een karig dieet zet, omdat hun stofwisseling daardoor vertraagt.
‘Ja. Er zijn aanwijzingen dat wij mensen ook beter af zijn als we 30 procent minder eten. Uit een studie in 2018 bij mensen bleek dat zo’n extreem dieet tot een langzamere stofwisseling leidt, een tragere schildklierwerking en minder zuurstofradicalen. Maar teruggaan van 2.550 calorieën per dag naar 1.800 (voor mannen) of van 1.855 naar 1.299 (voor vrouwen) is extreem. Dat is niet goed voor je humeur. Laten we beginnen met wat minder te eten. Dat is voor de meeste mensen raadzaam en effectief om suikerziekte en hart- en vaatziekten te voorkomen.’

We moeten oppassen met intensief sporten, schrijft u.
‘Sporten kost een hoop energie, je gaat veel verbranden en daar komen schadelijke bijproducten bij vrij, zoals zuurstofradicalen en oxidanten. Het is dus nog maar de vraag of intensief sporten zo gezond is. Als je bijen harder laat werken door ze loden gewichtjes om te hangen, gaan ze eerder dood omdat ze versleten zijn. Ze hebben ook een wreed experiment gedaan met valken, door eieren af te pakken waardoor ze extra eieren gingen leggen. Vervolgens werden alle eieren teruggelegd. Die beesten vlogen zich rot om al die monden te voeden en ja, deze valken stierven vroegtijdig. Ze zeggen wel: van hard werken is nog nooit iemand doodgegaan. Nou, dat geloof ik niet meer. Dat kantoor is zo gek nog niet. Als je op je 15de in de bouw begint, slijt je harder. Niet alleen je knieën, maar je hele lijf. Je moet voldoende bewegen, dat staat buiten kijf. Maar we moeten niet rennen als een luipaard. We zijn gemaakt om te scharrelen.’

Mensen die sporten zijn toch gezonder dan mensen die niet sporten?
‘Ja. Dat is overtuigend bewezen. En dat valt te snappen ook. De meeste mensen eten te veel voor de hoeveelheid arbeid die ze verrichten. Die balans kun je een beetje herstellen door te gaan sporten. Het is beter dan niet sporten. Maar veel beter is het om de balans te herstellen door minder te gaan eten. Want de hele week op kantoor zitten en dan op zondag die 100 kilo door het park draven is een slijtageslag voor het lichaam. Niet alleen voor je knieën maar voor je hele lijf. Als je als mens lang mee wilt gaan, moet je leven als mens: veel in beweging zijn en af en toe iets doen waar je moe van wordt.’

Bij nachtaapjes draagt het mannetje veel zorg voor het kroost. Ze worden net zo oud als de vrouwtjes, soms zelfs ouder. Beeld AFP
Je leest vaak dat marathonlopers en andere olympische sporters langer leven dan gemiddeld. Hoe rijmt u dat?
‘Olympische sporters roken niet, ze zijn niet geboren met een hartafwijking, ze leven gezond. Het is dus maar de vraag of ze langer leven door het sporten. Je moet olympische sporters en marathonlopers niet vergelijken met doorsnee-mensen. Dat is geen eerlijke vergelijking. Je moet ze vergelijken met andere gezonde mensen die gezond leven maar die niet intensief sporten. Er is trouwens een openbare database van olympische sporters. Die gegevens hebben wij bestudeerd en dan zie je dat olympische hardlopers niet langer leven dan de olympische speerwerpers.’

Bij alle diersoorten leven de vrouwen in de regel het langst. Waarom?
‘Vrouwen zijn belangrijker. Voortplanting is waar het om draait in de evolutie en daarbij spelen vrouwen de hoofdrol. Wij mannen zijn makkelijker te vervangen. We zijn fysiek niet zo sterk om het nageslacht te beschermen, zoals vaak wordt gezegd, maar om met andere mannetjes te concurreren in de strijd om de vrouwtjes. Wij eten meer, we hebben een hoger metabolisme en daar betalen we een prijs voor in die zin dat we minder lang leven. Het fascinerende is dat er wel uitzonderingen zijn. Bij apensoorten waarbij het mannetje veel zorg draagt voor het kroost worden de mannetjes net zo oud als de vrouwtjes, soms zelfs ouder.’

De verschillen tussen mannen en vrouwen worden kleiner.
‘Klopt. Vrouwen nemen risicovol gedrag van mannen over als roken, drinken, hard werken en stress. Maar vrouwen blijven altijd in het voordeel, dat is echt biologie en dat krijg je er niet uit. Op elke leeftijd – vanaf de zuigelingentijd – hebben mannen een hoger risico om te overlijden. Ze zijn gevoeliger voor infectieziekten. Ze krijgen meer ongelukken. Wij mannen zijn gewoon minder duurzaam, we hebben nog meer een wegwerplichaam.’

— Lees op www.volkskrant.nl/wetenschap/verouderingsexpert-waarschuwt-voor-te-intensief-sporten-mensen-zijn-gemaakt-om-te-scharrelen~b6c2cb07/

Advertisement