Californisch antwoord op ‘gig economy’ zet verdienmodel Uber klem
Arbeidswet Uber moet chauffeurs in Californië straks behandelen als vast personeel. Dat raakt het verdienmodel van het platform in het hart.
Christiaan Paauwe
3 oktober 2019
Leestijd 3 minuten

Een taxichauffeur in San Francisco zwaait met een vakbondsvlag om te vieren dat Uber door een nieuwe arbeidswet in Californië freelance chauffeurs vanaf 2020 vast in dienst moet nemen.
Foto Justin Sullivan/Getty Images
„Nee-hee! Voor mij is het een nee.” Uber-chauffeur William Swift (29) vindt de nieuwe arbeidswetgeving in Californië maar niks. In het donker zoeft zijn Mercedes E-klasse over de Interstate 80 naar San Francisco. „Ik wil geen vaste uren. Ik hou van de flexibiliteit: soms één uur werken, soms acht.”

Per week rijdt Swift, die in Sacramento woont, zo’n twintig uur met de taxi-app. Daarbij mikt hij op 600 tot 1.000 dollar, een belangrijke bron van inkomsten naast zijn klussen in de thuiszorg en als acteur.

Maar zijn flexwerk als chauffeur wordt straks onmogelijk. In Californië moeten bedrijven als Uber hun chauffeurs vanaf 2020 gaan behandelen als vast personeel. Nu zijn dat nog allemaal kleine zelfstandigen, zzp’ers. Een vast dienstverband gaat Uber kapitalen kosten. Het techbedrijf uit Silicon Valley – nog altijd verlieslijdend, maar op de beurs miljarden waard – ziet de nieuwe wet als een onterechte aanval door de staat.

Techbedrijven als Uber golden lange tijd als beurslievelingen, maar die tijden zijn veranderd. De belegger is even klaar met ‘eenhoorns’ voeren
Uitbuiting
Gouverneur Gavin Newsom ondertekende afgelopen maand Assembly Bill 5 (AB5), de nieuwe arbeidswet waartegen Uber te hoop loopt. Doel ervan is uitbuiting van zzp’ers zoals Swift tegen te gaan: dat zijn er in Californië zeker een miljoen.

Volgens Lorena Gonzalez, initiatiefnemer van de wet en Democratische afgevaardigde in het parlement van Californië, maken ondernemingen als Uber misbruik van zzp’ers. Zulke bedrijven wentelen gewone bedrijfslasten af op hun medewerkers en de belastingbetaler, vindt ze.

AB5 onderscheidt straks ‘echte’ zelfstandigen van mensen die in een verkapt dienstverband werken. Voor de nieuwe wet ben je alleen nog een zelfstandige als je werk doet dat niet tot de kernactiviteiten van je opdrachtgever behoort. Als Uber een taxibedrijf is, stelt de wetgever, voeren zijn chauffeurs basistaken uit en moeten ze dus in vaste dienst werken.

Voor Uber is die redenering rampzalig. Het bedrijf ziet zichzelf als techplatform, een dienstverlener aan onafhankelijke ondernemers. Zou het zijn Californische chauffeurs – momenteel zo’n 150.000 – in dienst moeten nemen, dan stijgen de kosten flink. Want dan hebben ze recht op minimumloon en ziekengeld. En ze kunnen zich aansluiten bij een vakbond. Analisten denken dat arbeid hierdoor 20 tot 30 procent duurder wordt.

Extra sociale zekerheid
De nieuwe wet is goed nieuws voor de 36-jarige Iraniër Akbar, die zijn achternaam – bij de redactie bekend – niet in de krant wil hebben. Hij is blij met de extra sociale zekerheid, vertelt hij, rijdend over de Bay Bridge van San Francisco naar Oakland. Maar hij heeft nog geen idee wat het voor zijn inkomen betekent. Nu verdient hij gemiddeld 25 dollar per uur, zegt hij. Dat zou als werknemer wel eens minder kunnen worden.

Akbar rijdt inmiddels twee jaar in deze regio. In het weekend doet hij dat met zijn eigen luxe BWM, om via de apps van Uber en het concurrerende Lyft de beter betaalde ritten te doen. Nu zit hij in een Kia Optima, geleverd door Uber. Benzine is voor eigen rekening, maar als hij er meer dan 125 passagiers per week mee vervoert, hoeft hij geen huur te betalen, legt hij uit. Vindt Akbar zelf ook niet dat hij eigenlijk een vaste werknemer is? Hij moet lachen: „Ja.”

Wat Californië nu doet, heeft grote betekenis voor de gehele gig economie
Rosado Marzán Docent arbeidsrecht
Naast meer sociale zekerheid ziet Akbar nog een ander voordeel van de nieuwe wet: veel parttimers zullen stoppen omdat ze niet in vaste dienst willen. Dat betekent meer werk voor hem. „Ik moet vaak lang wachten op ritten, vooral tijdens de spits wanneer ook veel andere chauffeurs werken.”

Farooq Mayet, een geboren Pakistaan, is zo’n ‘spitschauffeur’. Zijn reguliere baan is autoverkoper, maar dagelijks rijdt hij ook nog zo’n vier uur met Uber-klanten door San Francisco. Hij vreest dat het daar straks mee gedaan is. „Maar ik heb veel vrienden die dit fulltime doen. Voor hen is de nieuwe wet goed nieuws.”

Uber zelf verkeert inmiddels in een existentiële crisis. De helft van de aangesloten chauffeurs in Californië werkt minder dan tien uur per week voor het bedrijf. Als die geen vaste baan zoeken, maar flexibiliteit en onafhankelijkheid, zegt Uber, dan zijn ze straks niet meer inzetbaar. Dat legt de bijl aan de wortel van het verdienmodel, voor Uber én die chauffeurs.

Druk op gig economy
Uber is een van de meest zichtbare benadeelden van AB5, maar de nieuwe wet raakt meer bedrijven en beroepen. Juist Californië, voorloper in technologische ontwikkelingen, staat model voor de zogeheten gig economy – een stelsel waarin mensen via apps en websites van de ene klus naar de andere gaan. Ook transportbedrijven willen dat hun truckers zzp’er kunnen blijven. Doktoren en advocaten zijn inmiddels uitgezonderd van de nieuwe regels, maar de zelfstandigheid van bijvoorbeeld leraren en verplegers die als zzp’er werken is wel in het geding.

In de aanloop naar de wet hebben Uber en concurrent Lyft alles op alles gezet om een vast dienstverband voor chauffeurs te voorkomen. Ze boden hun een minimumloon van 21 dollar, ziekengeld en de mogelijkheid collectief hun belangen te behartigen, als ze maar zzp’er zouden blijven. Daar ging de staat niet in mee. Nu proberen Uber en Lyft de wet opnieuw ter discussie te stellen door die inzet te maken van de verkiezingen die Californië volgend jaar houdt.

César Rosado Marzán, docent arbeidsrecht aan het Chicago-Kent College of Law in Illinois, volgt de ontwikkelingen op de voet. „Wat Californië doet, heeft grote symbolische betekenis voor de hele gig-economie”, zegt hij. Het gaat immers om de grootste economie van de VS en de vijfde in de wereld, en om de geboortegrond van de grootste techbedrijven.

Wat in Californië gebeurt, wil hij maar zeggen, krijgt elders in de VS navolging. Dat is de voorbije jaren bij herhaling gebleken. Zo was het in 2004 de eerste staat die betaald ouderschapsverlof verplicht stelde. Ook voerde Californië in 2016 als eerste een minimumloon in, van 15 dollar. Meer dan tien staten hebben dit nu ook.

William Swift legt nog eens uit dat hij Uber niet ziet als vaste baan. Het is werk dat hij zelf vormgeeft. Als er dus geen oplossing komt waardoor hij zelf kan blijven bepalen wanneer en hoeveel hij werkt, gaat hij iets anders doen. „Anders kan ik net zo goed beroepschauffeur worden. En in een gewone taxi gaan rijden.”
— Lees op www.nrc.nl/nieuws/2019/10/03/ab5-zet-verdienmodel-uber-klem-a3975554

Advertisement